Bartolomeu Dias

Bartolomeu Dias urodził się w 1450 r. w portugalskim Algavre. Niewiele wiadomo o jego młodości. Zanim rozpoczął podróżnicze życie był nadzorcą magazynów króla Jana II. 10 października 1486 r. został wyznaczony na dowódcę ekspedycji mającej na celu opłynąć południowy wierzchołek Afryki w nadziei na znalezienie nowego, bezpieczniejszego i bardziej opłacalnego szlaku handlowego z Indiami oraz na odszukanie mitycznego królestwa zarządzanego przez legendarnego księdza Jana. Na wyprawę wyruszył w sierpniu kolejnego roku. Do tamtej pory portugalscy żeglarze pod protektoratem Henryka Żeglarza odkrywali tereny Oceanu Atlantyckiego, południowej Europy oraz zachodnich części Afryki aż do Wysp Zielonego Przylądka i dzisiejszego Sierra Leone. W trakcie tych wypraw zdobyli więc wystarczającą wiedzę na temat żeglugi i wiatrów, aby umożliwić przyszłym ekspedycjom podróże na dalsze dystanse. Na początku lat 80 XV w. Diego Cao odkrył ujście rzeki Kongo i pożeglował na południe Ekwadoru w kierunku dzisiejszej Angoli i Namibii.

Wyprawa na południe Afryki

Wyprawa dalej na południe była sprowokowana przez ojca Diasa i sam Bartolomeu został niejako zmuszony do przygotowania wyprawy pod ultimatum zabicia jego załogi. Wyprawa składała się z trzech statków i była gotowa w 1486 roku. Statek Diasa, Sao Cristóvao był sterowany przez Pero de Alenquera. Druga karawela o nazwie Sao Pantaleao była dowodzona przez Joao Infante i sterowana przez Álvaro Martinsa. W wyprawie brał też udział brat Diasa, Pero, który dowodził wspomagającym ekspedycję statkiem, sternikiem był za to Joao de Santiago. Ekspedycja płynęła na południe wzdłuż zachodniego wybrzeża Afryki. Po drodze podróżnikom udało się uzupełnić zapasy w portugalskiej fortecy na Złotym Wybrzeżu. Popłynąwszy dalej na południe z okolicy dzisiejszej Angoli, 8 grudnia 1487 roku Dias dopłynął do zatoki Walvis (współczesna Namibia). Następnie popłynął dalej na południe, gdzie odkrył Port Nolloth po czym ekspedycja doświadczyła przerażającego sztormu. Po dwóch tygodniach znaleźli się na otwartym oceanie skąd Diaz chciał znaleźć wybrzeże, co się nie udało, odkrył za to zachodnie wiatry i oceaniczne wiry. Miał świadomość dzięki weneckim mapom z 1460 roku i wiedzy zdobytej przez podróżników z innych wypraw wiedział że po drugiej stronie Afryki znajduje się Ocean Indyjski dlatego też nadal kierował się na południowy-wschód.

Przylądek Dobrej Nadziei, Źródło: Wikipedia

Okrążywszy południowe wybrzeże Afryki zmienił kurs na wschód i korzystając z silnych antarktycznych wiatrów dalej na północny-wschód. Po miesiącu przebywania na otwartym morzu natrafił na miejsce, które nazwał Zatoką Świętego Błażeja (później Mossel Bay). Najdalszy punkt wyprawy ekspedycja Portugalczyka osiągnęła 12 marca 1488 r., kiedy to dotarli do Kwaaihoek obok ujścia rzeki Boesmans. Bartolomeu chciał kontynuować podróż w kierunku Indii, ale bunt jego załogi wynikający z kończących się zapasów żywności zmusił go do obrania kursu powrotnego. Za powrotem do Portugalii jednogłośnie zagłosowali także wszyscy oficerowie. I tak naprawdę to dopiero w drodze powrotnej Dias odkrył Przylądek Dobrej Nadziei, był to maj 1488 r. Pierwotnie Dias nazwał to miejsce Przylądkiem Burz, ale król Jan II podjął decyzję o zmianie nazwy, gdyż ta dobrze wróżyła przyszłym działaniom handlowym ze Wschodem. Do Lizbony Dias wrócił w grudniu tego samego roku po niemal 16-miesięcznej nieobecności w rodzinnych stronach.

Przygotowanie wyprawy Vasco da Gamy do Indii

Po sukcesie jakim było osiągnięcie południowego krańca kontynentu afrykańskiego Portugalczycy na 10 lat odpuścili dalszą eksplorację Oceanu Indyjskiego. W tym czasie wysłany do Indii drogą lądową służący koronie portugalskiej dyplomata i podróżnik Pero da Covilhao, uzyskał cenne dla nawigatorów informacje na temat możliwej trasy morskiej do Indii. Natomiast Dias bazując na swoich podróżniczych doświadczeniach pomógł w budowie dwóch statków-Sao Gabriela i Sao Rafaela, które zostały wykorzystane w wyprawie Vasco da Gamy w 1498 roku do Indii. Co więcej-Dias przygotowywał wyprawę i sam w niej uczestniczył ale tylko w jej pierwszym etapie, dopóki ekspedycja nie dotarła do Wysp Zielonego Przylądka. Odkrycie w 1498 roku alternatywnej drogi morskiej wokół Afryki do Indii było bardzo znaczące, do którego w dużym stopni przyczynił się Dias. Pierwszy w historii Europejczycy mogli handlować egzotycznymi towarami z Dalekim Wschodem wybierając szlak morski, a nie kosztowny i niebezpieczny szlak lądowy.

Druga wyprawa Bartolomeu Dias’a

Dwa lata później był jednym z kapitanów drugiej wyprawy w kierunku Indii. Ekspedycja była dowodzona przez Pedro Alvaresa Cabrala. Wykorzystując stały krąg wiatru na Oceanie Atlantyckim i manewr volta do mar w kwietniu 1500 r. flota wyrzucona zbyt daleko przez prąd na zachód dotarła do wybrzeży Brazylii. Cabral na podstawie Traktatu z Tordesillas zaanektował odkryte ziemie dla Portugalii. Wyprawa wykorzystując korzystny wiatr i prąd morski kontynuowała drogę na wschód. Niestety była ostatnią dla Bartolomeu Diasa. Podczas sztormu 29 maja 1500 r. zginął w okolicach Przylądka Dobrej Nadziei gdy kilka statków z wyprawy Cabrala poszło na dno. Nie jest to jednak do końca potwierdzone, ponieważ na odnalezionym wraku statku (jak sądzono Diasa) z przełomu XV i XVI w. w rejonie Przylądka w 2008 r. odkryto monety pochodzące z późniejszego okresu historycznego. Dias był żonaty i miał dwójkę dzieci. Jego akta i relacja z wyprawy były przechowywane na zamku Sao Jorge w Lizbonie. Niestety zamek spłonął podczas trzęsienia ziemi w 1755 roku, a wraz z nim relacje Diasa. Później historycy z dużą dokładnością odtworzyli trasę podróży Diasa z 1488 roku.

Wyprawa Bartolomeu Dias'a

Źródło: Wikipedia

Kalendarium

• 1450 urodził się Bartolomeu Dias
• 1470 Na początku lat 70. XVII wieku rozszerzono handel między Portugalią, Gwineą i innymi częściami zachodniej Afryki. Portugalia może czerpać zyski z handlu przyprawami
• 1474 Dias został wysłany na misję przez ojca by znaleźć cały szlak wodny wokół południowej Afryki
• 1476 Dias został zmuszony do kontynuowania swojej misji - ojciec stawia mu ultimatum: jeśli mu się sprzeciwi cała załoga zginie
• 1486 Dias zbudował flotę trzech statków pod rządami swojego brata Diogo. Flota odeszła w morze w 1486 roku
• 8 grudnia 1487 Diaz minął znacznik Cao, w pobliżu Walvis Bay (Zatoka Wielorybia)
• 6 stycznia 1488 Wyprawa Diaza została zatrzymana z powodu złych warynków atmosferycznych
• 3 lutego 1488 Diaz i jego załoga dostrzegli przebłyski lądu. Nieświadomie Diaz okrążył południowy kraniec Afryki
• 12 marca 1488 Umieszczono znacznik w Kwaaihoek w Prowincji Przylądkowej, aby wskazać najbardziej wysunięty na wschód punkt portugalskiej eksploracji
• 1488 W powrotnej drodze odkrywa Przylądek Burz - później zmieniono nazwę na Przylądek Dobrej Nadziei
• 1490 Diaz osiadł w Gwinei, w Afryce Zachodniej. Rozkazano mu by został konsultantem w zakresie budowy statków dla ekspedycji Vasco de Gamy
• 1498 Diaz popłynął z Vasco Da Gama - opuszcza wyprawę po dotarciu na Wyspy Zielonego Przylądka
• 1500 Bartolomeu Dias został mianowany kapitanem okrętu w wyprawie Cabrala. Celem były Indie
• Maj 1500 Bartolomeu Dias zmarł podczas burzy przy Przylądku Dobrej Nadziei
• 1755 Podczas trzęsienia ziemi w Lizbonie spłonął zamek Sao Jorge wraz ze wszystkimi zapiskami z życia i podróży Diasa

Polecane teksty:

Wielkie odkrycia geograficzne

Historia epoki wielkich odkryć georgaficznych. Rozwój żeglarstwa, przyczyny działania odkrywców i skutki dla cywilizacji w XV i XVI wieku.

Czytaj dalej